नेपाली नेताहरुको पाइन नापेर फर्किए ‘रअ’ प्रमुख गोयल

काठमाडौं । बुधबार दिउँसो १ बजे विशेष विमानमार्फत काठमाडौ ओर्लिएका भारतीय बाह्य गुप्तचर विभाग रअका प्रमुख सामन्तकुमार गोयल नेपालका राजनीतिबारे प्रत्यक्ष बुझेर स्वदेश फर्किएका छन् ।

नेपालमा २१ घण्टा बिताएका गोयल बिहीबार बिहान १० बजेर ८ मिनेटमा स्वदेश फर्किएका छन् । नेपालमा अहिलेको समयमा गोयलको आकस्मिक भ्रमण किन र के का लागि ? यो प्रश्नको उत्तर नेपालका नेताहरुले इमान्दारितापूर्वक नदिएसम्म यो भ्रमण रहस्य र अनुमानकै भरमा रहने छ ।

विशेष मिसनका साथ नेपाल आएका गुप्तचर प्रमुख गोयलले प्रधानमन्त्रीदेखि सत्तारुढ दल एवं प्रतिपक्षी दलका शिर्ष नेताहरुलाई भेट गरेको नेपालको सुरक्षा निकायले दाबी गरेको छ । तर, कुनै यौटा देशको गुप्तचरले अर्को देशको सरकार प्रमुख र राजनीतिक दलका नेताहरुसँग गर्ने भेट औपचारिक हुने प्रश्नै भएन । गुप्तचरले गोप्य ढंगले नै भेटघाट गर्ने कुरा सामान्य व्यक्तिले समेत थाहा पाउने कुरा हो । त्यस्ता भेटमा तेस्रो व्यक्ति नरहने कारण के छलफल भयो भन्ने कुरा अड्कलका विषय मात्रै हुन् ।

नेपालको आन्तरिक राजनीतिमा दुई तीन वर्षअघिसम्म माइक्रोम्यानेजमेन्ट गर्दै आएको भारतीय गुप्तचरहरुको चलखेल यसबीचमा केही घटेको थियो । तर, नेपालकै नेताहरुका कारण रअले पुनः टाउको उठाउने मौका पाएको छ । र यस्ता भेटघाटले पुनः स्थान पाउन थालेका छन् ।

रअका प्रमुखले छिमेकी देशका प्रधानमन्त्री, सत्तारुढ दलका अध्यक्ष र वरिष्ठ नेतादेखि विपक्षी दलका प्रमुखसँग भेटेर सो देशको सबै गतिविधिबारे बुभ्नु भारतका लागि पक्कै पनि सफलताको विषय हो । आफ्नै पार्टीभित्रको आन्तरिक राजनीतिक बुझाईलाई एक गर्न नसक्ने नेताहरुले छिमेक नीति र विदेश नीतिमा अहिलेसम्म समान धारणा बनाउन सकेका छैनन् । इतिहासदेखि आजसम्मको यही तीतो यथार्थलाई भारतले भरपुर उपयोग गरेको छ । यसपटक हाम्रा नेताहरुले आन्तरिक राजनीतिमा मेल नभएपनि बाह्य कुटनीतिक मामिलामा राष्ट्रिय हित अनुकुलै आफ्ना कुराहरु राखेहोलान भनेर विश्वास गरौं ।

राष्ट्रवादको जगमा प्रधानमन्त्री बनेका केपी शर्मा ओलीको निर्देशन विना कुटनीतिक उन्मुक्ति प्राप्त भारतीय वायु सेनाको विमान नेपालमा २१ घण्टासम्म रहनसक्ने विश्वास समान्य मान्छेले पनि गर्नै सक्दैन । हुन त यस्ता भेटघाट पहिला पनि हुने गरेका हुन् । नियमित हवाई उडान नहुँदा सामन्त गोयलका लागि विशेष चार्टड विमानको आवश्यकता परेको हुनसक्छ । परराष्ट्रमन्त्रालयले त्यसैअनुसार समन्वय गरेको होला । तर, आन्तरिक सत्तारुढ दलभित्रको आन्तरिक राजनीति धमिलिएको बेला, सरकारका कतिपय जनविरोधी निर्णयका कारण सरकार विरुद्ध आलोचना बढिरहेका बेला सामान्य गोयलले छनौट गरेको नेपाल भ्रमणको समय काकताली मात्रै हो भन्न चाहीँ अप्ठेरो छ ।

परराष्ट्रविज्ञ एवं पूर्व राजदूत हिरण्यलाल श्रेष्ठका अनुसार गुप्तचरहरुसँग नेपालका अधिकारी र नेपाली नेताहरुको भेटघान नौलो होइन । धेरै अघिदेखि यस्तो हुँदै आएको थियो । यस्ता भेटघाट वर्षेनी भैरहेका हुन्छन् । नेपालको अवस्था, नेपालीहरुको अडानबारे बुझ्न खोज्नु उनीहरुको उद्देश्य हो ।

परराष्ट्र मन्त्रालयलाई समेत औपचारिक जानकारी नदिई गरिने गुप्तचरहरुलाई निमन्त्रणा र वान टु वान छलफलबाट देशले प्राप्त गर्न सक्ने भनेको वैदेशिक हस्तक्षेप सिवाय अरु केही हुन सक्दैन, यदि, त्यस्ता भेटभाटमा नेताहरुले राष्ट्रका लागि बाह्य रुपमा राख्ने पूर्व अडानमा कायम रहेनन् भने ।

यसपाला भएको छ त्यस्तै । रअका प्रमुखले प्रधानमन्त्री ओलीसँग मध्यरातमा प्रधानमन्त्री निवासमा भेट गरेका छन् । त्यसअघि सत्तारुढ दलका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड र वरिष्ठ नेता माधव कुमार नेपालसँग अलगअलग भेट गरेको नेपालका सुरक्षा अधिकारीहरुले दाबी गरेकाछन् । स्वभाविक रुपमा भेटलाई अध्यक्ष प्रचण्डको सचिवालयले अस्वीकार गरेको छ । गुप्तचरहरुसँग भएको भेटबारे न त पार्टीका अन्य नेतासँग सेयर हुन्छ न त प्रेसलाई नै बताउनुपर्ने दायित्व हुन्छ । यस्तो भेट अपारदर्शी नै हुन्छ, कसैलाई बताउन नपर्ने गरी र कहिल्यै स्वीकार गर्न नपर्ने गरी ।

सामान्य गोयलले नेपाली काँग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवासँग पनि भेट गरेका छन् । र, उनले जनता समाजवादी पार्टीका नेताहरुसँग पनि भेट गरेका छन् । भेटबाट गोयलले प्राप्त गरेको उपलब्धी नेपालबारे नेपाली नेताहरुको विश्वासको पाइन नाप्नु नै हो । जुन उनले हासिल गरेका छन् ।

विगत एकवर्षयता भारतसँग नेपालको बिग्रिएको सम्बन्ध सुधार गर्न नेपाली नेताहरुको अभिव्यक्ति गोयलका लागि महत्वपूर्ण औजार हो जसको सुझावमा सेभेन रेसकोर्स र साउथ ब्लकले नेपाल नीतिमाथि समीक्षा गर्न सक्छ । यही नै उपलब्धी हो गोयलको र भारतको । खाली प्रश्न र आशंका यहाँ नेर रहन्छ कि हाम्रा नेताहरुले राष्ट्रिय हित र स्वाधिनताका लागि राखिएका पूर्व अडानमा कायम रहन्छन् कि रहँदैनन् भन्ने हो । तर, आफैले चुनेका नेताहरुलाई शंकाको सुविधा दिनुको विकल्प भने जनतासँग हुँदैन । परराष्ट्रविज्ञ श्रेष्ठ भन्छन् श्रेष्ठ भन्छन्, ‘सकेसम्म यस्ता यस्ता खाले भेटघाट नगर्नु नै उचित हुन्छ । तर भएरै छोड्ने भेटघाटमा नेपाली नेताहरुले आफ्नो अडानलाई स्पष्टसँग राख्नसक्नुपर्छ । राष्ट्रले राख्दै आएको अडानलाई छोड्नु हुँदैन ।’

कहिलेकाहीँ हुन त दुई मुलुकबीचको सम्वारदहीनता तोड्न पनि यस्ता भेटघाट सहयोगी समेत बन्न सक्छन् । यतिबेला भारत र नेपालबीच सम्बन्ध नसङ्ग्लिसकेको अवस्थामा सम्बन्ध सुधारको गुप्तचर डिप्लोमेसी पनि हुनसक्छ । तर, विदेशी गुप्तचर प्रमुखलाई यसरी रातो कार्पेट विच्छाएर स्वदेश निम्ता गरिसकेपछि राष्ट्रलाई त्यसको मकसदबारे जानकारी गराउनु सरकारको कर्तव्य हुनुपर्छ ।