ढाका । बङ्गलादेशको अन्तर्राष्ट्रिय अपराध न्यायाधिकरणले पूर्व प्रधानमन्त्री शेख हसिनालाई मानवताविरुद्ध अपराधको दोषी ठहर गर्दै मृत्युदण्डको सजाय सुनाएको छ।
शेख हसीनामाथि गत वर्ष जुलाई–अगस्टमा भएका विद्रोहका घटनाहरूका क्रममा मानवताविरुद्ध अपराध गरेको आरोप लगाइएको थियो। भारतमा निर्वासनमा बसेकी शेख हसिनाको अनुपस्थितिमै उनीविरुद्ध मुद्दा चलाइएको हो।
न्यायमूर्ति मोहम्मद गुलाम मुर्तजा मजुमदारको अध्यक्षतामा रहेको तीन सदस्यीय बङ्गलादेश अन्तर्राष्ट्रिय अपराध न्यायाधिकरणले यो फैसला सुनाएको छ।
न्यायाधिकरणले शेख हसिनासहित तीनै अभियुक्तलाई दोषी ठहरेको छ। शेख हसिनामाथि लगाइएका पाँच आरोपमध्ये दुईवटामा मृत्युदण्ड र अर्को एकमा आजीवन कारावासको सजाय सुनाइएको छ।
त्यस्तै पूर्व गृहमन्त्री असदुज्जमान खान कमाललाई पनि मृत्युदण्ड सुनाइएको छ। पूर्व आइजीपी अब्दुल्ला अल मनुनलाई सरकारी साक्षी बनेबापत पाँच वर्षको कैद सजाय सुनाइएको छ।
अदालतको वातावरण कस्तो थियो ?
शेख हसिनालाई मृत्युदण्ड सुनाइएपछि अदालतभित्र र बाहिर उपस्थित उनको विपक्षमा रहेका ठूलो संख्याका मानिसहरूले खुसी मनाएका छन्। स–साना समूहहरूमा जम्मा भएका मानिसहरूले फाँसी दे’ भन्दै नाराबाजी गरिरहेका थिए। अदालतभित्र केही सेकेन्डसम्म उत्साह प्रकट भएपछि न्यायाधीशहरूले अदालतको शिष्टता कायम राख्न सबैलाई आग्रह गरेका थिए।
दर्जनौँ पानामा रहेको फैसलाको पाठ पढ्नुअघि न्यायमूर्ति मोहम्मद गुलाम मुर्तजा मजुमदारले यो निर्णयलाई छ भागमा सुनाइने बताएका थिए। बङ्गलादेश टेलिभिजनमा फैसलाको घोषणा प्रत्यक्ष प्रसारण गरिएको थियो।
अभियोजन पक्षले जुन महिनामा शेख हसीनासहित तीन जनामाथि पाँचवटा आधिकारिक आरोप दायर गरेको थियो। त्यही आधारमा न्यायाधिकरणले शेख हसिना र पूर्व गृहमन्त्री असदुज्जमान खान कमालविरुद्ध पक्राउ पुर्जी जारी गरेको थियो।
गत वर्ष सरकारविरोधी प्रदर्शनका क्रममा बङ्गलादेशमा धेरै हिंसात्मक घटना भएका थिए। त्यतिबेला प्रधानमन्त्री रहेकी शेख हसिनामाथि यी घटनामा मानवताविरुद्धका अपराध गराएको आरोप लगाइएको थियो।
यस आन्दोलनका कारण शेख हसिनालाई सत्ता गुमाउनुपरेको थियो र अगस्त महिनामा उनी देश छोडेर भाग्न बाध्य भएकी थिइन्। त्यतिबेलादेखि नै उनी भारतमा बस्दै आएकी छिन्।
जुन महिनामा आरोप दायर भएका थिए
गत जुनमा आरोप दायर हुँदा मुख्य अभियोजक ताजुल इस्लामले गत वर्ष जुलाई र अगस्टमा १७० जनाको हत्या र करिब २५०० जना घाइते भएको दाबी गरेका थिए।
अभियोजन पक्षले मृत व्यक्तिहरूको सूची पनि न्यायाधिकरणमा बुझाएको थियो।
पूर्व प्रधानमन्त्री शेख हसिनासहित तीनै जनाविरुद्ध दायर भएका आरोपहरूलाई समर्थन गर्न ३५० पृष्ठभन्दा बढी कागजात पेस गरिएको थियो।
तीनै जनामाथि हत्या, हत्या प्रयास, साजिश, सहयोग तथा प्रोत्साहन, उक्साउने र योजना बनाइ घटनामा संलग्न भएको पाँचवटा प्रमुख आरोप लगाइएको छ।
ताजुल इस्लामका अनुसार यी आरोपहरूमा १८ जनाको हत्या समेत समावेश छ।
उनका अनुसार शेख हसिनाले गत वर्ष जुलाईमा प्रधानमन्त्री पदमा रहँदै एक पत्रकार सम्मेलनमा विद्यार्थीहरूलाई “राजाकारका छोरा–नाती” भन्दै उक्साउने प्रकारका टिप्पणी गरेकी थिइन्।
न्यायाधिकरण
यस मुद्दाको सुनुवाइ त्यही न्यायाधिकरणमा भएको हो जुन २०१० मा मानवताविरुद्ध अपराधहरूको सुनुवाइ गर्न गठन गरिएको थियो।
बङ्गलादेशमा ‘राजाकार’ शब्दलाई देशद्रोही वा गद्दारका रूपमा प्रयोग गरिन्छ। यसो भन्नाले सन् १९७१ को मुक्ति युद्धमा पाकिस्तानी सेनासँग मिलेर काम गर्ने र अत्याचारमा संलग्न भएकाहरूलाई जनाइन्छ।
आरोपपत्रमा उल्लेख छ कि असदुज्जमान खान कमाल, चौधरी अब्दुल्ला अल मामुनसहित सरकारी उच्च अधिकारीहरूको उक्साहट र सहयोगमा सुरक्षाकर्मी तथा अवामी लीगका सशस्त्र समूहहरूले निहत्था विद्यार्थी तथा सर्वसाधारणमाथि योजनाबद्ध तरिकाले आक्रमण, हत्या र उत्पीडन गरेका थिए।
साथै यी सबै अपराधहरू अभियुक्तहरूको जानकारी र सहमतिमा गरिएको आरोप लगाइएको छ।
शेख हसीनासहित तीनै जनामाथि रंगपुरस्थित बेगम रोकैया विश्वविद्यालयका विद्यार्थी अबू सईदको बिना कुनै उक्साहट हत्या गरेको र काठमाडौंको चंखर पुलमा ६ जनाको हत्या गरेको आरोप छ।
त्यसबाहेक गत वर्ष ५ अगस्टमा उनी देश छोड्न बाध्य भएकी थिइन् – सोही दिन अशुलियामा ५ जनालाई गोली हानी हत्या गरेर शव जलाएको र एक जनालाई जिउँदै जलाएको समेत आरोप छ।
प्रतिक्रिया