३० असार २०८२, सोमबार | July 14, 2025

म्याग्नेसियम शरीरका लागि किन महत्त्वपूर्ण छ ?



पछिल्ला केही महिनामा सामाजिक सञ्जालमा म्याग्नेसियमको बारेमा निकै चर्चा बढेको छ। हजारौं पोस्टमा #Magnesium ह्यासट्याग प्रयोग भएको छ। तर प्रश्न यो छ कि यो खनिज तपाईंको स्वास्थ्यका लागि कति महत्त्वपूर्ण छ र तपाईंले पर्याप्त मात्रामा यो प्राप्त गरिरहनुभएको छ कि छैन भनेर कसरी थाहा पाउने ?

म्याग्नेसियम एक महत्त्वपूर्ण सूक्ष्म पोषक तत्त्व हो जुन हाम्रो दैनिक खानामा पाइन्छ। यो शरीरमा धेरै आवश्यक कार्यहरूमा सहयोगी हुन्छ।

विशेषज्ञहरूका अनुसार, म्याग्नेसियमले हाम्रा कोशिका, अङ्ग र मस्तिष्कले राम्रोसँग काम गर्न सुनिश्चित गर्छ। यो मनोदशालाई स्थिर राख्न, मांसपेशी र स्नायु प्रणालीलाई सन्तुलनमा राख्न र रोग प्रतिरोधक क्षमता बलियो बनाउन पनि मद्दत गर्छ।

साथै, म्याग्नेसियमले शरीरमा भिटामिन डीको अवशोषण र प्रवाहमा पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।

म्याग्नेसियम कुन खानामा पाइन्छ ?

हरियो पातदार तरकारीहरू म्याग्नेसियमको राम्रो स्रोत मानिन्छन्, किनभने यो तत्त्व क्लोरोफिलमा पाइन्छ, जुन तत्त्वले बिरुवालाई हरियो रङ दिन्छ।

प्रशोधन नगरिएका अन्न, नट्स र बीउहरू पनि म्याग्नेसियमले भरपूर हुन्छन्। यसबाहेक, केही माछा, मासु र दुग्ध उत्पादनहरूमा पनि सीमित मात्रामा म्याग्नेसियम पाइन्छ।

एउटा विश्लेषणका अनुसार, ब्राजिल नट्स, ओट ब्रान, ब्राउन राइस (मध्यम दाना), काजु, पालक र बदामजस्ता खाद्य पदार्थमा पर्याप्त मात्रामा म्याग्नेसियम हुन्छ। अर्को अध्ययनले चिया बीउ र कद्दूको बीउ पनि म्याग्नेसियमको राम्रो स्रोत भएको देखाएको छ।

ब्रिटिश डायटेटिक एसोसिएसनकी प्रवक्ता र सल्लाहकार आहार विशेषज्ञ रेबेका म्याकम्यानमोन भन्छिन्, “यदि तपाईंले दैनिक रूपमा नुन नहालेका नट्स वा साबुत अन्न खानुहुन्छ र विभिन्न प्रकारका गेडागुडी, हरियो तरकारी र फलफूल समावेश गर्नुहुन्छ भने, सम्भवतः तपाईंले दैनिक आवश्यकताअनुसार म्याग्नेसियम प्राप्त गर्नुहुनेछ।”

म्याग्नेसियमका फाइदाहरू

पर्याप्त मात्रामा म्याग्नेसियम लिनु शरीरका लागि धेरै तरिकाले फाइदाजनक हुन्छ।

मस्तिष्कको स्वास्थ्य

म्याग्नेसियम केवल शरीरका लागि मात्र होइन, मस्तिष्कको चयापचयलाई नियमित गर्न र मस्तिष्कको तन्तुहरूको सही कार्यका लागि पनि अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ।

एउटा अध्ययनमा ६५ वर्षभन्दा माथिका ६,००० भन्दा बढी महिलाहरूलाई २० वर्षसम्म निगरानी गरिएको थियो। यस अवधिमा यो पाइयो “‘भोजन र सप्लिमेन्ट्सबाट प्राप्त म्याग्नेसियमले माइल्ड कग्निटिभ इम्पेयरमेन्ट (मस्तिष्कको कमजोरी) को जोखिम कम गर्न सक्छ।’”

विशेषज्ञहरूको मान्यता छ कि उमेर बढ्दै जाँदा मस्तिष्कलाई स्वस्थ राख्न म्याग्नेसियमले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ।

मानसिक स्वास्थ्य

एउटा अध्ययनका अनुसार, म्याग्नेसियमले चिन्ता र हल्का देखि मध्यम स्तरको मानसिक अवसाद (डिप्रेसन) का लक्षणहरू ठीक गर्न मद्दत गर्न सक्छ।

लिड्स विश्वविद्यालयमा पोषण र व्यवहारकी प्रोफेसर डाई भन्छिन्, “म्याग्नेसियमले मानसिक स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित एक महत्त्वपूर्ण रिसेप्टरलाई नियन्त्रण गर्नमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। यो रिसेप्टर तनाव, चिन्ता, मनोदशा र डिप्रेसनसँग सम्बन्धित हुन्छ।”

प्रो. डाईले म्याग्नेसियम र मानसिक स्वास्थ्यबीचको सम्बन्धमा आधारित विभिन्न अध्ययनहरूको समीक्षा गरिन्। उनले बताइन् कि आठमध्ये चार अध्ययनमा चिन्तामा सकारात्मक प्रभाव देखिएको छ।

यद्यपि, उनले यो पनि स्पष्ट गरिन् कि हालसम्म उपलब्ध प्रमाणहरूको गुणस्तर खासै राम्रो छैन। उनले भनिन्, “म्याग्नेसियम सप्लिमेन्टका सम्भावित फाइदाहरूको पुष्टि गर्न थप राम्रा र व्यवस्थित परीक्षणहरूको आवश्यकता छ।”

निद्रामा सहयोग

हाम्रा खानपानका बानीहरूले धेरै तरिकाले हाम्रो निद्रालाई प्रभावित गर्न सक्छ।

सन् २०२२ मा गरिएको एक अध्ययनको समीक्षामा यो पाइयो कि पर्याप्त म्याग्नेसियम लिनाले निद्राको गुणस्तर सुधार गर्न सकिन्छ।

यद्यपि यो प्रभाव जनसङ्ख्यामा आधारित अध्ययनहरूमा देखिएको छ, जसले कारण र प्रभावलाई पूर्ण रूपमा छुट्याउन सक्दैन।

मेटाबोलिक सिन्ड्रोम

मेटाबोलिक सिन्ड्रोमले एकसाथ धेरै स्वास्थ्य समस्याहरूलाई सङ्केत गर्छ जुन टाइप २ मधुमेह वा तपाईंको मुटुको स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित हुन सक्छ।

नौ हजारभन्दा बढी मानिसहरूको विश्लेषणमा पाइयो कि म्याग्नेसियमको सबैभन्दा धेरै सेवन गर्नेहरूमा मेटाबोलिक सिन्ड्रोमको जोखिम म्याग्नेसियमको सबैभन्दा कम सेवन गर्नेहरूको तुलनामा एक तिहाइ कम थियो।

मुटुको स्वास्थ्य

केही प्रमाणहरूले सुझाव दिन्छ कि म्याग्नेसियमको राम्रो स्तर कायम राख्नाले मुटुलाई फाइदा हुन्छ। उदाहरणका लागि, प्रमाणहरूको एक समीक्षामा पाइयो कि म्याग्नेसियमको धेरै सेवन गर्नेहरूमा उच्च रक्तचाप विकास हुने सम्भावना सबैभन्दा कम सेवन गर्नेहरूको तुलनामा ८% कम थियो।

लगभग ३० वर्षमा ९०,००० महिला नर्सहरूको विश्लेषणले देखायो कि जसले म्याग्नेसियमको सबैभन्दा धेरै सेवन गरे, उनीहरूमा सबैभन्दा कम सेवन गर्ने महिलाहरूको तुलनामा हृदयघातको जोखिम ३९% कम थियो।

अर्को समीक्षामा पाइयो कि पर्याप्त म्याग्नेसियम लिनाले मुटुको रोग हुने जोखिम कम गर्न सकिन्छ।

हड्डीको स्वास्थ्य

म्याग्नेसियम हाम्रो हड्डीको स्वास्थ्यका लागि पनि लाभदायक पाइएको छ। म्याग्नेसियम हड्डी बनाउने प्रक्रियामा संलग्न हुन्छ।

म्याग्नेसियमको कमी

प्रोफेसर लुईस डाई भन्छिन् कि शरीरमा म्याग्नेसियमको कमी भएको पत्ता लगाउन प्रायः गाह्रो हुन्छ।

उनले बताइन् कि सामान्यतया मानिसहरूले आफ्नो खानामा पर्याप्त म्याग्नेसियम लिँदैनन्।

यसको ठूलो कारण आधुनिक खेती र खाद्य प्रशोधनलाई मानिएको छ।

डाई भन्छिन्, “पछिल्ला ६० वर्षमा गहन खेतीका कारण माटोमा खनिज तत्त्वहरूको ठूलो कमी आएको छ। यसमा म्याग्नेसियमको मात्रामा करिब ३०% को कमी पनि समावेश छ।”

उनले यो पनि बताइन् कि पश्चिमी देशहरूको खानामा प्रशोधित खानाको अनुपात धेरै छ र यो प्रशोधनको क्रममा म्याग्नेसियमको ८०-९०% हिस्सा नष्ट हुन्छ।

म्याग्नेसियमको कमीले धेरै स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउँछ, जस्तै पाचन प्रणालीका रोगहरू, टाइप २ मधुमेह, रक्सीको लत, मिर्गौलाको विफलता र केही आनुवंशिक रोगहरू।

डाई भन्छिन् कि म्याग्नेसियमको कमीले शरीरमा हल्का सूजन हुन सक्छ, जुन धेरै रोगहरूको साझा कारण बन्छ।

विशेषज्ञको सुझाव

अधिकांश अध्ययनहरू म्याग्नेसियमसँग सम्बन्धित फाइदाहरूमा सप्लिमेन्ट्समा केन्द्रित छन्, न कि खानाबाट प्राप्त हुने प्राकृतिक म्याग्नेसियममा। तर विशेषज्ञहरूको मान्यता छ कि सप्लिमेन्ट्सलाई खानाको विकल्प मान्नु हुँदैन।

प्रोफेसर लुईस डाई भन्छिन्, “म्याग्नेसियम सप्लिमेन्ट्सलाई खानाको विकल्प बनाउनु हुँदैन र यसलाई कुनै ‘चमत्कारी’ तत्त्वको रूपमा हेर्नु हुँदैन जसले हरेक समस्याको समाधान गर्छ। यदि तपाईंलाई आफ्नो स्वास्थ्यबारे कुनै चिन्ता छ भने, केवल भिटामिन वा खनिज लिनुको सट्टा डाक्टरसँग परामर्श गर्नुपर्छ।”

बेलायतको नेशनल हेल्थ सर्भिस (NHS) का अनुसार, यदि कुनै व्यक्तिले दैनिक ४०० मिलिग्रामभन्दा बढी म्याग्नेसियम लिन्छ भने, उसलाई झाडापखाला जस्ता समस्या हुन सक्छ।

विशेषज्ञहरूको राय छ कि यदि तपाईं सप्लिमेन्टमा निर्भर रहन चाहनुहुन्न भने, तपाईंको खानामा पर्याप्त मात्रामा म्याग्नेसियम भएको सुनिश्चित गर्नुहोस्।

आहार विशेषज्ञ रेबेका म्याकम्यानमोन भन्छिन्, “हरेक दिन एक मुठी नट्स खानु म्याग्नेसियमका लागि मात्र होइन, फाइबर, प्रोटिन र स्वस्थ बोसोका लागि पनि फाइदाजनक छ। केही नट्सले सेलेनियम र जिंक पनि प्रदान गर्छन्। साथै, पालकजस्ता हरियो पातदार तरकारीहरू र विभिन्न प्रकारका फलफूल र तरकारीहरूको सेवनले पनि शरीरको म्याग्नेसियमको आवश्यकता पूरा गर्न सकिन्छ।”

#बीबीसीबाट

प्रकाशित मिति : १४ असार २०८२, शनिबार  ८ : २८ बजे

भारतमा आँप बोकेको लरी पल्टिँदा नौ जनाको मृत्यु, ११ घाइते

नयाँदिल्ली । दक्षिणी भारतीय राज्य आन्ध्र प्रदेशमा आँप बोकेको लरी

बजेट निर्माण गर्न बनाइएको विधि भत्काइयो, सेटिङमा बजेट बनाइयो : अध्यक्ष प्रचण्ड

काठमाडौं । संघीय संसदमा प्रमुख प्रतिपक्षी दलका नेता तथा नेकपा

नवलपुरमा करेन्ट लागेर मजदुरको मृत्यु

कावासोती । नवलपरासी (बर्दघाट सुस्ता पूर्व) कावासोती नगरपालिका–३ पुरानो कावासोतीमा

पर्यटक लोभ्याइरहने घान्द्रुक, गुरुङ समुदायको जीवन्त सङ्ग्रहालय

पोखरा । जब प्रकृति, संस्कृति र आतिथ्यता एकै ठाउँमा भेटिन्छन्,

प्रचण्डको प्रश्न – ३०० दिनमा कहाँ जोडियो फ्लडलाइट र कहाँ बन्यो र प्याराफिट ?

काठमाडौं । प्रमुख प्रतिपक्षी दलका नेता एवं नेकपा (माओवादी केन्द्र)का